Isaac Newton: "İki Cisim Problemi", Henri Poincaré: "Üç Cisim Problemi" ve "başlangıç koşullarına hassas bağlılığın tespiti", Benoit Mandelbrot: "Fraktal Geometri" ve "Bütünü oluşturan şeklin, bütündeki küçük parçaların şekliyle aynı olduğu tespiti".
...
Bilimsel detayları ayrıca araştırılabilecek bu gelişmeler, determinizm yolunu taşlarla oluşturdu. Bu yolun başında kara delikten süzülen ipince bir ışık öyle bir heyecan yarattı ki, eğer evrendeki tüm koşullar ve etkiler bütünüyle bilinebilirse, evrenin gelecekteki hali de bilinebilir olarak öngörülmeye başlandı.
Ama evrenin deterministik ile rastlantısallığın içiçe geçtiği bir yapı olduğu görülmeye başlandı. Düzensizliğin modellenmesi için entropi ve sebep-sonuç kurguları için determinizm bir arada: "Nonlineer Kaotik Sistem" üzerine ışık tutabilir mi diye gözlenmeye başlandı.
Makro kuramsal çalışmaları, yaklaşımları ve mühendisliğin makro düzeydeki bulgularını bir kenara bırakıp, büyükten küçüğe indirgediğimizde bize ne getiriyor?
Bir organizasyon, organizasyonun parçaları ve sonunda organizasyonu oluşturan insanlar, tekil olarak insan, insanı oluşturan kimlik, gölge, genetik, nöral yapı vd. Buraları daha iyi anlamada ve dönüştürme çabasında makro evren kurgularını kullanabilmek mümkün mü?
Biyolojideki fraktal yapıya baktığımızda, bir organizasyonu oluşturan en küçük yapıların büyük yapının bir kopyası, ona çok benzeyen küçük birimi olarak görülmesi mümkün olur mu, olmalı mı. Tersten baktığımızda küçük yapıları büyük yapı için öngörülen misyon, vizyon vs ile uyumlu olarak oluşturursak, büyük yapının küçüklerin büyük benzeri olarak doğal oluşumu mümkün olur mu?
İnsan, kendi oluşturduğu ve sonradan kendinden bağımsız bir parça olarak ta gördüğü organizasyon içindeki işleyişi bütünüyle öngörülebilir süreçlerle tanımlayabilir ve sürdürebilir mi? Organizasyonun kendisinden bağımsız süreçlerle etkileşimi engellenemez olduğundan, dış dünyanın bütünüyle öngörülebilirliği de ancak entropi düzeyinde kurgulanabildiğine göre, aslında bir organizasyonun geleceği hakkında kesin yargılara varabilmek mümkün değil gibi.
Non-Lineer Kaotik Sistemin öngörülebilir modellemelere tabi tutulması için araç olarak kullanılan entropik kurgular, bir anlamda işletme kurgularındaki "Ceteris Paribus" şerhli kurgular gibi düşünülebilir mi?
Termodinamiğe göre evrendeki düzensizlik yani entropi, sürekli artmakta, bir sistemin düzensiz ve dağınık olma olasılığı, düzenli olma olasılığından çok daha fazla kabul edilirken, makro ya da mikro düzeyde hedef ve öngörülerin yapısı ve tutarlılığı nasıl olmalı?
Matematiksel modellemelerde bu sorunsala: "Sabitler (fixed points)" ve "Yörüngeler (trajectories)" değerleri ile kerteriz oluşturulmaya çalışılmaktadır. Sonunda "eğrisi doğrusuna denk geliyor" olarak özetlenebilecek sonuçlar gözlemlenmekte ve hatta belirli bir süre sonra yeni sabitlerin oluşumu gözlemlenebilmektedir.
Düzen arayışımızın, açıklamaya olan sonsuz ihtiyacımızın, açıklanabilir bir düzen içinde yaşıyor olmakla, bu düzenin sonunda dönüşeceği şey(ler)i öngörebilmeye olan tutkumuzun bir çıktısı tüm bu çalışmalar, her adımında biraz daha ışık geleceğini ümit ettiğimiz karanlık bir odanın penceresinden süzülerek devam edecek.
Şu an için aperiyodik bir sonuç gözlemliyoruz, yani: "Kaos".